Patriotyzm jest przeciwieństwem kosmopolityzmu. Przez kosmopolityzm rozumiemy pragnienie części narodu, aby porzucić swoją rodzimą kulturę, kulturę kraju i nabyć dla swoich dzieci kulturę duchową, materialną i fizyczną innych krajów lub innego kraju. Do tej pory prawdziwy kosmopolityzm przejawiał się na przykład wśród niektórych korporacji w obrębie społeczeństwa: „złodziei”, „przemytników”, „terrorystów” lub „biznesmenów”, którzy stali się zbiegowiskiem aferzystów z całego świata. Do tych, którym dziś bardzo ciasno we własnych krajach, reprezentujących wszelkiej maści spekulantów i organizatorów prostytucji zarówno zwykłej jak i politycznej dołączyła „kasta sędziowska” i „zorganizowana sekta” pod nazwą PO. Wszyscy oni chcą żyć według własnego prawa i zwyczajów. W tym celu grupy te rozwijają własną moralność i żądają przestrzegania tej moralności przez członków swoich grup. Stąd podział na „ludzi prawa” i „frajerów”, którzy w pewnym sensie nie są ludźmi.
Moralność tego rodzaju jest wspierana środkami przemocy. Osoby należące do takich grup i naruszające ich zasady moralne są karane, przez zgniły wymiar sprawiedliwości, albo wprost śmiercią (zgon w areszcie), jako zdrajcy. Kosmopolici są to w szczególności sekty polityczne i religijne o charakterze totalitarnym, w których wytyczne nie mają dogmatów, lecz zależą od poglądów przywódców krajowych i ich zagranicznych mocodawców.
Kosmopolityzm należy odróżnić od subkultur i wspólnot ludzi, którzy na ogół uznają ogólne prawa i zwyczaje danego kraju, ale podkreślają swoją inność i otwartość, przeciwstawiając się niektórym tradycjom i zwyczajom kraju, w którym przebywają. Na przykład homoseksualiści jako ruch, beatnicy, kolesie i tym podobne. Różnica między nimi a grupami kosmopolitycznymi polega na tym, że nie sprzeciwiają się one temu co stanowi duch narodu, przeciwnie, starają się ulepszyć istniejące tradycje.
Kosmopolityzm jest przeciwieństwem patriotyzmu. Złodziej, terrorysta lub sprzedajny polityk mówi, że nie ma ojczyzny, jest lojalny tylko wobec swojej grupy i postępuje zgodnie z tym.
Inne grupy społeczno-kulturowe rozwijają nacjonalizm. Te ideologie i ruchy odnoszą się do kultury ludowej. Łączy je to, że nie powstają w wyniku migracji, ale są wytworem lokalnego rozwoju. Nacjonalizm sprzeciwia się migracji przedstawicieli innych narodów na swoje terytorium w jakiejkolwiek formie.
Nacjonalizm jest przeciwieństwem kosmopolityzmu w tym sensie, że zajmuje się rozwojem kultury duchowej i fizycznej swojego narodu. Charakterystyczną cechą nacjonalizmu jest poszukiwanie i umacnianie duchowych korzeni swojego narodu. Nacjonalizm opiera się na wiedzy i przekonaniu, że człowiek ma ludzką przyszłość tylko w ramach swojego narodu.